Poznaj swoje zmysły
Zmysł wzroku jest najważniejszym zmysłem w uczeniu się - 80% tego co pamiętamy, widzieliśmy. Wzrok daje nam informacje o tym, gdzie jesteśmy, co się dzieje i co może się wydarzyć. Wzór tęczówki naszego oka jest unikalny, podobnie jak nasze linie papilarne.
Ludzkie oko może odróżnić aż 10 milionów kolorów (w tym 500 odcieni szarości), ale nie widzi światła ultrafioletowego. Obraz postrzegany przez oko odwrócony jest do góry nogami – dopiero nasz mózg przetwarza otrzymany obraz do stanu faktycznego.
Oko działa bezustannie, jednak mięśnie, które są odpowiedzialne za ruchy gałki ocznej oraz powieki potrzebują wytchnienia. Jeżeli są zmęczone, odczuwamy wielki dyskomfort i mogą nasilać się objawy utrudniające dobre widzenie. Oczy zaczynają piec, łzawić albo pojawia się wrażenie „ciężkich powiek”, a nawet ból głowy. To znak, że czas na relaks!
Słuch jest jednym z podstawowych ludzkich zmysłów! Na co dzień zazwyczaj nie pamiętamy o jego doniosłej roli – po prostu przyjmujemy, że jest oczywistą częścią naszego życia.
Ucho u człowieka jest odpowiedzialne za odbieranie fal zewnętrznych, które później są przekształcane w drgania mechaniczne, a następnie w impulsy nerwowe. Ucho zbudowane jest z ucha zewnętrznego, środkowego i wewnętrznego. Ucho zewnętrzne i środkowe należą wyłącznie do narządu słuchu, zaś wewnętrzne zawiera receptory zarówno dla narządu słuchu jak i równowagi.
Kontrolę nad zmysłem dotyku ma układ czuciowy, który dzieli czucie na głębokie i powierzchniowe. Czucie powierzchniowe odbiera dotyk oraz wibracje, a także reaguje na ból i zmianę temperatury. Odbieranie bodźców to zadanie receptorów czuciowych.
Dotyk to zmysł, który formuje się jako pierwszy – około 7. tygodnia życia płodowego. Jest podstawowym narzędziem poznawania świata przez noworodka (który jeszcze niezbyt dobrze widzi i słyszy).
U ludzi dotyk jest potrzebny nie tylko do prawidłowego rozwoju emocjonalnego, ale także fizycznego. Osoby pozbawione kontaktu fizycznego częściej zapadają na różne dolegliwości. Przebywający w szpitalach pacjenci, jeśli są często dotykani przez personel, lepiej znoszą nieprzyjemne zabiegi i szybciej wracają do zdrowia. Masaże stosowane u ciężko i nieuleczalnie chorych pomagają przezwyciężyć ból, zmniejszają lęk i poczucie wyobcowania.
Za smak odpowiedzialne są komórki receptorowe, które określane są mianem kubków smakowych. Tradycyjnie wyróżnia się pięć rodzajów kubków smakowych u ludzi – poszczególne z nich odpowiadają za odbieranie takich smaków, jak:
• smak słodki,
• smak słony,
• smak gorzki,
• smak kwaśny,
• smak umami (czasami określany jako mięsny).
Kubki smakowe rozmieszczone są na języku, podniebieniu, w nabłonku gardła, nagłośni oraz górnej części przełyku. Dorosły człowiek posiada ponad 10 tysięcy kubków smakowych. Noworodek wszystkie smaki odczuwa dużo intensywniej niż człowiek dorosły. Kubki smakowe pokrywają gęsto jego jamę ustną. Około 10. roku życia część z nich zanika, a zmysł smaku nie jest już tak wyostrzony.
Zapachy są najstarszą formą komunikowania się żywych organizmów, a ośrodek mózgowy odpowiedzialny za rozpoznawanie zapachów należy do najstarszych części mózgu! U człowieka narząd węchu znajduje się w górnej części jamy nosowej – tworzy go nabłonek węchowy, zawierający komórki receptorowe, których u dorosłego człowieka jest około 5 milionów (u psa około 200 milionów).
Bodźce zapachowe docierają do naszego mózgu szybciej i bardziej bezpośrednio, niż sygnały pochodzące z innych narządów zmysłu. Ponieważ niosą ze sobą określone, ważne biologicznie informacje, organizm błyskawicznie na nie reaguje – często bez udziału naszej świadomości. Gdy podczas posiłku nos doniesie mózgowi, że pokarm jest nieświeży, to żołądek otrzyma polecenie wyrzucenia trującej zawartości.
Węch zaczyna funkcjonować już w życiu płodowym, a zaraz po urodzeniu zapach piersi matki pomaga nawet śpiącemu noworodkowi odszukać jej sutek. Utrata węchu (tzw. anosmia) nie jest groźna dla człowieka, ale też nie pozostaje bez wpływu na jego ogólny stan zdrowia. Osoby cierpiące na anosmię twierdzą zwykle, że utraciły smak, a nie powonienie.